معنی شخ کله - جستجوی لغت در جدول جو

شخ کله

یلدا، شب آخر پاییز و اول زمستان که مقارن است با ولادت حضرت عیسی و اول دی ماه، دراز ترین شب سال شمسی، کنایه از تاریک و طولانی، شب یلدا

فرهنگ فارسی عمید

شب کلاه

کلاهی که شب در هنگام خواب بر سر می گذارند

فرهنگ فارسی عمید

شه کلاه

(شَهْ کُ)

شاه کلاه. کلاهی مخصوص بزرگان در ایام سلام در خدمت پادشاهی. (یادداشت مؤلف) :
چوشه کلاه دمی گوش باش وین سخنان
که در حکایت رختست یاد گیر از بر.
نظام قاری (دیوان ص 16).
آئینی که چشم هیچ عین البقری و گوش هیچ شه کلاهی ندیده و نشنید. (دیوان نظام قاری ص 152).
ز افتادگی وز ره قدر و جاه
همه کفش باشیم و او شه کلاه.
نظام قاری (دیوان)

لغت نامه دهخدا

شصت کله

(شَ کُ لَهْ)

شمس الدین احمد بن منوچهر همدانی. شادروان سعید نفیسی گوید: ’درباره احمد بن منوچهر شصت کله شاعر قرن ششم هجری قمری یگانه اطلاعی که به دست است این است که در کتاب راحهالصدور آمده است: ’... در آن حال امیرالشعراء و سفیرالکبراء شمس الدین احمد بن منوچهر شصت کله که قصیدۀ تتماج گفته است حکایت کرد که سیداشرف به همدان رسید در مکتبها می گردید و می دید تا که را طبع شعر است. مصراعی به من داد تا بر آن وزن دو سه بیت گفتم... گفت از شعر سنایی و عنصری و معزی و رودکی اجتناب کن، هرگز نشنوی و نخوانی که آن طبعهای بلند است طبع تو ببندد و از مقصود باز دارد. شمس الدین شصت کله گفت من و چند کس دیگر این وصیت را بجای آوردیم، به مقصود رسیدیم و غایت مطلوب بدیدیم...’. از این سخنان معلوم می شود که شمس الدین احمد بن منوچهر شصت کله همدانی معاصر با سلطان طغرل بن ارسلان سلجوقی، معروف به طغرل سوم (590-571 هجری قمری) آخرین پادشاه سلجوقیان عراق بوده و با مؤلف راحهالصدور در یک زمان می زیسته است. پس معلوم می شود که از شعرای معروف اواخر قرن ششم هجری قمری بوده و در جوانی در همدان به مکتب می رفته است. در موضوع لقب او پیداست که تذکره نویسان را اشتباهی روی داده است. دولتشاه سمرقندی لقب ’شصت کله’ را به منوچهری دامغانی داده و گفته است که به علت کثرت تمول و ثروت و داشتن گله های فراوان این شهرت را پیدا کرده و پس از وی دیگر تذکره نویسان نیز این اشتباه را تکرار کرده اند. ولی کسانی که شصت کله دانسته اند گویند که شصت یعنی انگشت درشت دست وی نقصی داشت و کل و کله در لغت به معنی اعرج و اشل تازی است و از این رو ’شصت کله’ نامیده شده است. بالجمله از این شمس الدین احمد بن منوچهر شصت کله همدانی جز سه بیت که در راحهالصدور آمده و در جوانی به دعوت سیداشرف غزنوی به وزن و قافیت مصراعی که او خوانده بوده سروده است شعری دیگر به دست نیست و آن سه بیت این است:
صبح بی روی تو نفس نزند
نفس عشق بی تو کس نزند
وصل تو نگذرد به کوی امید
تا در خانه هوس نزند
بنده گر با تو یک نفس بنشست
جز بر آن یاد یک نفس نزند.
(از احوال و اشعار رودکی ج 3 صص 1130-1133).
دولتشاه سمرقندی و به تبع او گروهی از تذکره نویسان منوچهری را به لقب شصت کله ملقب داشته اند ولی این مسأله سخت اشتباه است زیرا جز دولتشاه و تذکره نویسان بعد از وی کسی متذکر این قسمت نشده ثانیاً چنانکه از تواریخ و منابعدیگر پیداست لقب شصت کله از آن شاعری بوده است به نام احمد بن منوچهر، معاصر راوندی صاحب کتاب راحهالصدورو همو شصت کله را معاصر طغرل بن محمد بن ملکشاه سلجوقی (590-571) می داند، از این روی شکی نیست که دولتشاه از احمد بودن نام هر دو و اینکه یکی پسر منوچهر بوده و دیگری لقب منوچهری داشته میان آن دو خلط کرده است. (از مقدمۀ دیوان منوچهری چ دبیرسیاقی ص ن - س). رجوع به مجلۀ یادگار سال اول شمارۀ 2 مقالۀ علامۀ فقید محمد قزوینی شود

لغت نامه دهخدا

یک کله

(یَ / یِ کَلْ لَ / لِ)

بی مکث. بی درنگ. بی وقفه: تب کرد و یک کله افتاد. (یادداشت مؤلف). و رجوع به یکسره شود

لغت نامه دهخدا

بی کله

(کُ لَهْ)

مخفف بی کلاه.

لغت نامه دهخدا

بی کله

(کَلْ لَ / لِ)

بدون کله. بدون سر. رجوع به کله شود.

لغت نامه دهخدا

نخ کلا

(نَ)

دهی است از دهستان بیشه از بخش مرکزی شهرستان بابل، در 5 هزارگزی جنوب شرقی بابل و یک هزارگزی جادۀ بابل به شاهی در دشت معتدل مرطوب واقع است و 110 تن سکنه دارد. آبش از فاضل آب چشمۀ جنید و محصولش نیشکر و پنبه و برنج و غلات و شغل اهالی زراعت است. (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 3)

لغت نامه دهخدا

شب کلاه

(شَ کُ)

کلاهی که در شب و در هنگام خواب بر سر گذارند. (ناظم الاطباء). کلاهی که در شب خصوص برای خواب به سر میگذارند. (فرهنگ نظام) ، عرقچین، کلاه سیاه. (ناظم الاطباء)

لغت نامه دهخدا